Barwy narodowe
Aktualności
Drugim – w porządku chronologicznym – symbolami państwa polskiego są kolory: biały i czerwony. Na fladze narodowej, składającej się z dwóch poziomych pasów o tej samej szerokości, kolor biały pojawia się powyżej, a czerwony poniżej. Geneza tego symbolu sięga początków orła piastowskiego. Zgodnie z zasadami heraldyki kolory biały i czerwony odpowiadają orłowi białemu na polu czerwonym, stanowiąc tym samym kolorystyczną syntezę godła. W ten sam sposób flagi innych państw i niektóre flagi miejskie są syntetyzacją swojego godła.
Chociaż od początku kolorami emblematu były biel i czerwień, minęło dużo czasu, zanim pojawiły się na fladze narodowej. Terminy flaga i barwy narodowe powstały w okresie formowania się państw nowożytnych w XVIII i XIX wieku. Z tego samego okresu pochodzą także polskie barwy narodowe. Wcześniej znaleźliśmy je na królewskich flagach i sztandarach wojskowych. Jednak biel i czerwień nie były wówczas uważane za barwy narodowe sensu stricto. Na ówczesnej fladze narodowej na czerwonym tle widniał orzeł biały lub orzeł i Pogoń.
W pierwszej połowie XVIII wieku, wzorem innych krajów, białe kokardy na czapkach weszły do wojska polskiego jako insygnia żołnierzy. Kolor biały tych kokard był kolorem pierwszym – symbolem Polski, symbolem żołnierza Rzeczypospolitej. Jednak biel utożsamiana była z kolorami króla. Był używany przez zagranicznych monarchów, na przykład we Francji, gdzie miał zostać zastąpiony trójkolorową flagą Rewolucji Francuskiej. Od końca XVIII wieku radykalne ruchy społeczne w Europie wykorzystywały trójkolorową kokardę jako symbol powszechnej rewolucji. W Polsce był używany przez radykalnych jakobinów podczas powstania kościuszkowskiego w 1794 roku.
Legiony Polskie, utworzone przez generała Jana Henryka Dąbrowskiego we Włoszech w okresie podystrybucyjnym, zachowały kolory polskiego munduru, ale nosiły francuskie kokardy, ponieważ „symbolizowały naród chroniący ludzi wolnych” i naramienniki w barwach Republika Cisalpine (zielony – biały – czerwony). Podobnie polscy żołnierze, którzy walczyli pod dowództwem Napoleona, nosili trójkolorowe kokardy Francuzów. Jednak najtrwalsza okazała się biała kokarda wojsk polskich, noszona przez wojska Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego.
Dopiero powstanie 1830-1831 przyniosło zasadnicze zmiany. Na znak solidarności z armią, która jako pierwsza chwyciła za broń, ludność cywilna zaczęła nosić białe kokardy. W tym samym czasie żołnierze radykalnego skrzydła powstania nosili trójkolorowe kokardy rewolucji. Pojawiły się również czerwone i białe kokardy, które pochodziły z kolorów godła państwowego. Duża liczba tego typu znaków, które były w użyciu, spowodowała, że Sejm spotkał się, aby zbadać sprawę kokardy. 7 lutego 1831 r. przyjęto uchwałę, która przewidywała, że kokarda narodowa jest biało-czerwona. Ta rezolucja miała ogromne znaczenie. Była to pierwsza ustawa, uchwalona przez najwyższą reprezentację narodu, która rozwiązała kwestię polskiej barwy w pełnej zgodzie z tradycją i zasadami heraldyki. Od tego czasu biel i czerwień są formalnie kolorami narodowymi.
Po pokonaniu powstania władze carskie zabroniły używania czerwono-białych kokard, podobnie jak innych symboli. Biało-czerwona kolorystyka sygnalizowała obecność Polaków we wszystkich miejscach, w których walczyli „o wolność waszą i naszą”, na Węgrzech i we Włoszech, na barykadach w Paryżu, Wiedniu i Berlinie. Na ziemiach polskich używali ich bojownicy wszystkich ruchów wyzwoleńczych i powstań. Pojawiały się na polskich flagach na emigracji i w kraju, choć różniły się kształtem i kompozycją. W tamtych czasach powszechne było stosowanie koloru amarantu jako odcienia czerwieni. Amarant, niewłaściwy z punktu widzenia heraldyki, ale bardzo popularny w ostatnim stuleciu, później wyszedł z użycia.
W latach I wojny światowej, kiedy odrodziła się nadzieja niepodległościowa, patriotyczne i narodowe nastroje polskiego społeczeństwa przejawiały się w symbolach: biało-czerwonych flagach i sztandarach. Jeszcze podczas niemieckiej okupacji Warszawy, 3 maja 1916 r., w 125. rocznicę Konstytucji, zorganizowano wielką manifestację, której uczestnicy nosili polskie godła i flagi. 11 listopada 1918 r. student Uniwersytetu Warszawskiego zawiesił biało-czerwoną flagę ogłaszającą niepodległość w Pałacu Gubernatorskim, będącym siedzibą władz opresyjnych. Wolna Polska wyłoniła się z powiewania biało-czerwonych flag.
W 1919 r. Sejm RP zatwierdził wzór flagi narodowej, który obowiązuje do dziś.
Historia II wojny światowej mówi o wielkiej wartości moralnej barw narodowych.
W najcięższych momentach faszystowskiego jarzma kolory biały i czerwony były znakiem rozpoznawczym żołnierzy ruchu oporu.
Mimo ukarania za ich używanie maksymalną karą, pojawiali się na ulicach Warszawy w święta państwowe, pocieszali serca, budzili nadzieję i dodawali otuchy; Stanowili wyzwanie dla wroga. Partyzanci i żołnierze tajnej armii, którzy często nie mieli mundurów lub nosili mundury wroga, nosili czerwono-białe opaski na ramionach. W czasach Powstania Warszawskiego 1944 flagami narodowymi były tereny okupowane przez powstańców, enklawy chwilowej wolności zdobytej krwią i ogniem. Biało-czerwonymi flagami polscy żołnierze ze wszystkich frontów wojny wyznaczyli swoją chwalebną drogę do zwycięstwa. 2 maja 1945 r. nad Kolumną Zwycięstwa w Berlinie przeleciała czerwono-biała flaga.
Źródło: „Panorama Historyczna Polski”,
Biblioteka Polska im. Ignacego Domeyki
Transkrypcja: Honorio Szelagowski
Dyrektor Prasowy CiPol
