Odzyskanie niepodległości
Aktualności
Jesienią 1918 roku nastąpiła klęska państw centralnych. Ziemie zaboru austriackiego wróciły do Polski. Wojska austro-węgierskie zostały rozbrojone i repatriowane. Socjaliści i ugrupowania ludowe wraz ze zwolennikami Piłsudskiego utworzyli w Lublinie w nocy z 6 na 7 listopada 1918 r. Tymczasowy Rząd Ludowy RP z Ignacym Daszyńskim na czele rządu i gen. Wojna. Ten ostatni był podwładnym Piłsudskiego w Legionach, a po uwięzieniu Piłsudskiego w ukryciu kierował Polską Organizacją Wojskową. Polski Rząd Ludowy, pierwsza suwerenna władza odrodzonego państwa, proklamował niepodległą Polskę jako republikę parlamentarną i wypowiedział walkę o wyzwolenie ziem polskich pod okupacją niemiecką. W kilka dni po utworzeniu rządu i po części w wyniku walki zbrojnej Niemcy musieli opuścić Warszawę i resztę Królestwa Polskiego. Nowe władze przeniosły się do stolicy niepodległego państwa polskiego. Józef Piłsudski, więzień twierdzy magdeburskiej, został zwolniony i po przybyciu do Warszawy otrzymał uprawnienia tymczasowej głowy państwa. Wyzwolone tereny zostały otoczone przez wojska niemieckie, liczące ponad milion żołnierzy, którzy w Europie Wschodniej nadal stanowili wielką potęgę militarną. Wyzwolenie zachodnich ziem Polski odbywało się więc w zaciekłych walkach. Pod koniec grudnia 1918 r. w Poznaniu wybuchło powstanie. Po kilku tygodniach walk grupy ochotników, która wkrótce urosła do kilkudziesięciu tysięcy żołnierzy, dużej części pruskiej obsady udało się uwolnić.
Odzyskanie niepodległości było dla narodu polskiego wydarzeniem transcendentalnym. Choć podzielony między trzy opresyjne mocarstwa, naród polski zawsze zachowywał silne poczucie tożsamości narodowej. Ich pragnienie niepodległości wyrażało się w kolejnych powstaniach zbrojnych i wielu innych aktach protestu na przestrzeni ponad 120 lat. W 1918 roku skończyła się era obcego jarzma. Otwierała się możliwość wykorzenienia zgubnego dziedzictwa mocarstw dominujących i rozpoczęcia normalnego życia i rozwoju na wolności.
Niepodległa Polska odrodziła się jako państwo republikańskie i demokratyczne, proklamujące swobody polityczne i obiecujące masom ludowym znaczne wpływy we władzach. Odrodziła się także jako państwo kapitalistyczne, w którym mimo zapowiedzi różnych reform społecznych władza pozostawała w rękach klas posiadających, których egoistyczna postawa potęgowała napięcia i konflikty społeczne. W fabrykach i dużych majątkach wybuchały strajki, wielokrotnie brutalnie tłumione przez władze. Masy pracujące musiały domagać się swoich praw poprzez walki i konfrontacje. Rewolucyjne wydarzenia i zamieszki, które miały miejsce w Europie, utwierdziły ich w słuszności ich żądań. Socjalizm zaszczepił strach w burżuazji, tym bardziej, że jego realizacja powiodła się już w sowieckiej Rosji. To właśnie z powodu tego strachu reakcyjne siły polityczne zaakceptowały instytucje republikańskie, a lewicy łatwiej było spełnić niektóre jej postulaty.
W styczniu 1919 r., w wyniku porozumienia między politykami kraju a paryskim Komitetem Narodowym, Piłsudski utworzył nowy gabinet, na którego czele stanął Ignacy Paderewski. Ten kompozytor i wirtuoz był także niestrudzonym propagatorem sprawy polskiej w krajach koalicyjnych. Nowy rząd rozpisał wybory do Sejmu Ustawodawczego, w którym zwyciężyła Narodowa Demokracja i ugrupowania z nią sprzymierzone, a wiele miejsc zajęły również organizacje chłopskie. Lewica była dość słaba w parlamencie. Radykalni populiści i socjaliści mieli 20% mandatów, nie było przedstawicieli rewolucyjnej lewicy. 16 grudnia 1918 roku w wyniku zjednoczenia Socjaldemokracji Polskiej i Litewskiej oraz Polskiej Partii Socjalistycznej-Lewicy powstała Polska Komunistyczna Partia Robotnicza, która od 1925 roku nosiła nazwę Komunistycznej Partii Polski (KPP). Partia ta uważała, że cała Europa stoi w przededniu rewolucji socjalistycznej. Stawiał się więc w stanowczej opozycji do państwa, które jego zdaniem stanowiło jedynie zespół rad delegatów robotniczo-chłopskich w celu walki o zwycięstwo socjalizmu i sprzeciwiał się wyborom parlamentarnym. Prześladowana przez siły prawicowe i władze, a następnie zdelegalizowana, KPP została zmuszona do zejścia do podziemia. Wkrótce potem także rady delegatów robotniczych, istniejące w różnych ośrodkach, zostały one zlikwidowane przez władze.
Bez możliwości publicznego zaprezentowania się polscy komuniści, prześladowani i więzieni, twardo walczyli o fundamentalne interesy mas ludowych. Pomimo wielu trudności i przeszkód organizowali strajki i demonstracje, propagowali świadomość klasową, idee zwycięskiej rewolucji socjalistycznej, wskazywali na potrzebę zbliżenia z państwem sowieckim.
Źródło: „Przegląd historyczny Polski”,
Biblioteka Polska Ignacego Domeyko
Transkrypcja: Honorio Szelagowski,
Dyrektor prasowy CiPol
