Holokaust
Aktualności
‘Już od pierwszych dni września 1939 r. Żydzi mieszkający w Polsce byli (sic!) obiektem prześladowań przez Niemców. 21 września szef Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy Reinhard Heydrich wydał podległym organom SD i SS instrukcje dotyczące tworzenia gett żydowskich na terenach okupowanych przez Rzeszę. Pierwsze getta (części miasta zamieszkałe wyłącznie przez Żydów) pojawiły się już pod koniec 1939 r. (w październiku w Piotrkowie Trybunalskim, w grudniu w Puławach i Radomsku).
Początkowo getta były otwarte, choć przekraczanie ich granic było surowo karane (na zdecydowanej większości terenów Generalnego Gubernatorstwa kara śmierci była przewidziana dla tych, którzy dawali schronienie Żydom). Te represje zastosowano tylko w Polsce, a później w ZSRR i Jugosławii. W żadnym innym kraju europejskim udzielanie schronienia Żydom nie było karane śmiercią. Na przykład we Francji został ukarany symboliczną grzywną.
Od 1940 getta były zamknięte, otaczając je murem lub ogrodzeniem z drutu kolczastego. Największe getta były w Warszawie (ok. 500 tys. mieszkańców) i Łodzi (ok. 300 tys.). Z powodu przeludnienia i niehigienicznych warunków, a także głodu, getta charakteryzowały się wysoką śmiertelnością, zwłaszcza w związku z rozprzestrzenianiem się chorób zakaźnych.
Getta były etapem przejściowym do całkowitej zagłady Żydów zamieszkujących tereny III Rzeszy i krajów przez nią okupowanych.
Stanowiły jednocześnie siłę roboczą na potrzeby niemieckiej gospodarki wojennej.
W latach 1942-1944 Niemcy przeprowadzili likwidację gett. Większość jego mieszkańców została wywieziona do obozów zagłady, obozów pracy lub zabita w samych gettach.
Fakt powstania obozów koncentracyjnych w Polsce nie był przypadkowy, ale tłumaczy się tym, że większość europejskich Żydów (do 3 300 000) mieszkała w Polsce. Kraj posiadał również dobrze rozwiniętą sieć kolejową, która umożliwiała tanie i szybkie przetransportowanie Żydów z innych części Europy (były też getta w Brukseli, Antwerpii czy Amsterdamie) i ich eksterminację.
W niektórych gettach Żydzi stawiali opór Niemcom. Powstania miały miejsce m.in. w Klecku (21 lipca 1942), Głębokim (lipiec 1943), Wilnie (lipiec 1943), a także w Będzinie, Częstochowie i Hrubieszowie (kwiecień-lipiec 1943). Najważniejsze walki miały miejsce w Białymstoku w lipcu 1943, gdzie trwały kilka dni pod dowództwem mjr Tennenbaym-Tamarrofa.
Miejscem największego powstania była jednak Warszawa, gdzie wybuchło 19 kwietnia 1943 r. Na apel Komitetu Narodowego odpowiedziała Organizacja Żydowskich Bojowników i Żydowski Związek Wojskowy. Powstanie trwało do końca maja. 8 maja poległ jej dowódca Mordechaj Anielewicz.
Według szacunków osoby odpowiedzialnej za stłumienie powstania, Jurgena Stroopa, w walkach zginęło około 7000 Żydów. Polskie organizacje podziemne próbowały wesprzeć powstanie, zabezpieczając Żydów bronią i amunicją oraz próbując przebić się przez niemieckie pozycje obronne. Po stłumieniu powstania okupanci przenieśli ocalałych Żydów do obozu zagłady w Treblince.
Polacy nie pozostali obojętni na tragedię narodu żydowskiego. Mimo groźby śmierci, jaka ciążyła na współpracownikach Żydów, pomagali im wydostać się z gett, dawali schronienie uciekinierom, dostarczali im fałszywą dokumentację, żywność, lekarstwa i odzież. Oprócz spontanicznej pomocy ludności cywilnej, pomoc udzielana przez organizacje konspiracyjne osiągnęła ogromny zasięg. Przy pomocy Delegatury Rządu RP w kraju powstała tajna organizacja społeczna pod nazwą Rada Pomocy Żydom („Żegota”). Utworzony 4 grudnia 1942 w Warszawie, działał także w Krakowie i Lwowie. Organizacja ta była odpowiedzialna za pomoc około 30 000 Żydów, a także przekazywanie informacji władzom krajów zachodnich o zagładzie, której doświadczali. Działania te finansowane były głównie przez Delegaturę Rządu na Kraj. „Żegota” istniała do stycznia 1945 roku jako jedyna taka organizacja w okupowanej Europie.
Szacuje się, że w czasie II wojny światowej Polacy uratowali życie około 200 tys. Żydów. O ogromie polskiej pomocy świadczy fakt, że spośród 21 tys. osób odznaczonych przez Instytut Yad Vashem medalem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata ok. 6 tys. to Polacy’.
Źródło: „Polska w obronie wolności”
